Zmiany w ustawie AML. Od 10 lutego 2023 r. zgodnie z ustawą o systemie informacji finansowej zmianie uległa również ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu („ustawa AML”). W ustawie AML dokonano m.in. rozszerzenia katalogu deliktów administracyjnych podlegających karze administracyjnej. I tak zgodnie z nowododanymi pkt 18, 19 i 20 art. 147 ustawy AML instytucja obowiązana, która niedopełnia obowiązku (i) nieprzeprowadzania transakcji, rozwiązania stosunków gospodarczych lub nienawiązywania stosunków gospodarczych, o którym mowa w art. 41 ust. 1, (ii) nieprzeprowadzania transakcji, o którym mowa w art. 86 ust. 4 lub art. 89 ust. 3 lub (iii) wstrzymania transakcji lub blokady rachunku, o którym mowa w art. 86 ust. 5 lub art. 87 ust. 2, podlegać będzie karze administracyjnej. W tym wpisie chcę skupić się na pierwszym elemencie, czyli art. 41 ust. 1 ustawy AML, jako budzącym najwięcej wątpliwości.
Brak możliwości zastosowania śbf. Dodanie do powyższego katalogu art. 41 ust. 1 ustawy AML na nowo otwiera dyskusję o sposobie realizacji tego obowiązku oraz wyzwaniach praktycznych przy jego stosowaniu. Zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy AML w przypadku, gdy instytucja obowiązana nie może zastosować jednego ze środków bezpieczeństwa finansowego:
1) nie nawiązuje stosunków gospodarczych;
2) nie przeprowadza transakcji okazjonalnej;
3) nie przeprowadza transakcji za pośrednictwem rachunku bankowego;
4) rozwiązuje stosunki gospodarcze.
W zakresie praktycznych wyzwań związanych ze stosowaniem tego przepisu możemy podzielić te wyzwania na 3 zasadnicze obszary: (i) wykładnia samego przepisu art. 41 ust. 1 ustawy AML w celu odkodowania wymaganego zachowania instytucji obowiązanej, (ii) podstawa prawna rozwiązania stosunku gospodarczego w świetle zasady lojalności kontraktowej oraz (iii) tajemnica zawodowa obowiązująca instytucję obowiązaną w obliczu sporu prawnego z klientem.
Wykładnia art. 41 ust 1. Dokonując wykładni tego przepisu na potrzeby sytuacji konkretnej instytucji obowiązanej rekomenduję by skupić się na jego czterech elementach: (i) interpretacji sformułowania „nie może zastosować”, (ii) określeniu źródeł niemożliwości zastosowania środków bezpieczeństwa finansowego, (iii) istnieniu reguł kolizyjnych pomiędzy przepisem art. 41 ust. 1 ustawy AML a innymi przepisami regulującymi świadczenie usług przez daną instytucję obowiązaną w zakresie wskazanym w założeniach, (iv) sposobie przeprowadzenia obowiązków, o których mowa w pkt 1 do 4 zawartych w ust. 1 art. 41 ustawy AML.
Podstawa prawna wypowiedzenia. Przepis art. 41 ust. 1 pkt 4 ustawy AML stanowi samodzielną podstawę prawną wypowiedzenia / rozwiązania umów z klientami, bez względu na fakt czy we wzorcu umownym (regulaminie / ogólnych warunkach umów lub wzorcu umowy) wyraźnie wskazano taką ważną przyczynę rozwiązania / wypowiedzenia umowy, przy czym instytucja obowiązana powinna stosować przepisy o formie i trybie wypowiedzenia, jakie wynikają z przepisów właściwych dla danej relacji kontraktowej z klientem, o ile nie są one sprzeczne z przepisem art. 41 ust 1 pkt 4 ustawy AML. Szczegółowy tryb wypowiedzeń umów zawartych z klientami określa procedura wewnętrzna instytucji obowiązanej, która może różnicować tryb i formę wypowiedzenia oddzielnie dla różnych stosunków gospodarczych związanych z różnym ryzykiem prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu, przy czym dla danego typu stosunku gospodarczego instytucja obowiązana powinna stosować jednolite zasady wypowiedzenia.
Spory z klientami. W praktyce Kancelarii spotykaliśmy się już z roszczeniami klientów o uznanie wypowiedzenia (rozwiązania stosunku gospodarczego) za bezskuteczne. Nie są to jednakże sprawy prawomocnie zakończone, stąd trudno jednoznacznie wskazać na jakąś linię orzeczniczą oraz skwantyfikować ryzyko uznania takiego powództwa klienta przez sąd za uzasadnione. Pragnę jednakże wskazać, że zasadniczą trudnością takich spraw sądowych jest określona w art. 54 ust. 1 ustawy AML tajemnica zawodowa wiążąca instytucje obowiązane, z której w postępowaniu cywilnym żaden organ lub sąd instytucji obowiązanej zwolnić nie może. Ujawnienie tajemnicy zawodowej osobom nieuprawnionym jest zaś czynem zabronionym zagrożonym odpowiedzialnością karną zgodnie z art. 156 ust. 2 ustawy AML.