Szanowni Państwo,
W dniu 25 stycznia 2019 r. Rada Unii Europejskiej przyjęła stanowisko w sprawie dyrektywy w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. W najbliższym czasie zaczną się trójstronne rozmowy z Parlamentem, który swoje stanowisko przyjął w grudniu 2018 r.
Przedkładając Państwu niniejszą informację, chcielibyśmy zwrócić Państwa uwagę na najbardziej doniosłe zmiany i wymogi, będące konsekwencją wejścia w życie planowanej dyrektywy. Niniejszy dokument ma charakter jedynie informacyjny, dlatego też Kancelaria pozostaje w gotowości poszerzenia i rozwinięcia analizy poszczególnych fragmentów lub całości projektu dyrektywy.
W porównaniu do wcześniejszego testu dyrektywy Rada zaproponowała następujące zmiany:
- W pierwszej kolejności sygnaliści będą korzystać z wewnętrznego kanału zawiadomień obowiązującego w organizacji, dopiero po wyczerpaniu tego kanału będą mogli skorzystać z kanałów zewnętrznych, dopiero po tym informacje będą mogli ogłosić publicznie. (wyjątkiem od przedstawionej kolejności jest np. oczywiste lub bezpośrednie zagrożenie dla interesu publicznego)
- Ochroną objęci będą nie tylko pracownicy, ale również wolontariusze i stażyści, udziałowcy, kandydaci do pracy itp.
- Państwa członkowskie w zakresie zewnętrznych kanałów oraz firmy w ramach wewnętrznych będą zobowiązane do udzielenia sygnalistom informacji o podjętych działaniach w ciągu 3 miesięcy od otrzymania zawiadomienia lub 6 miesięcy dla kanałów zewnętrznych w wyjątkowych sytuacjach.
- Dodano postanowienia dotyczące warunków jakie muszą zostać spełnione przez osobę, która będzie oczekiwała ochrony w razie ujawnienia informacji publicznie.
- Zgodnie z przyjętym tekstem dyrektywy będzie ona obejmowała następujące dziedziny: zamówienia publiczne; usługi finansowe, zapobieganie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu; bezpieczeństwo produktu; bezpieczeństwo transportu; ochrona środowiska; ochrona przed promieniowaniem i bezpieczeństwo jądrowe; bezpieczeństwo żywności i pasz, zdrowie i dobrostan zwierząt; zdrowie publiczne; ochrona konsumenta; ochrona prywatności i danych osobowych oraz bezpieczeństwo sieci i systemy informacyjne.
Dodatkowo, dyrektywa w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii przewiduje:
- Wprowadzenie definicji naruszenia, informacji o naruszeniach, sprawozdania, sprawozdawczości wewnętrznej i zewnętrznej, publicznego ujawnienia, osoby zgłaszającej, odwetu, follow-up, informacji zwrotnej.
- Obowiązek wprowadzenia kanałów wewnętrznych (na piśmie, ustnie lub telefonicznie, fizyczne spotkanie) i procedur dotyczących sprawozdawczości wewnętrznej i działań następczych w odniesieniu do naruszeń.
- Obowiązek stosowania jej do osób zgłaszających pracujących w sektorze prywatnym lub publicznym, którzy uzyskali informacje o naruszeniach w kontekście związanym z pracą, w tym co najmniej następujący: osoby mające status pracownika w rozumieniu art. 45 ust. 1 TFUE, w tym urzędnicy państwowi; osoby posiadające status osób prowadzących działalność na własny rachunek w rozumieniu art. 49 TFEU; akcjonariusze/udziałowcy i osoby należące do zarządu lub organu nadzorczego przedsiębiorstwa, w tym członkowie niewykonawczy, a także wolontariusze i opłacani lub nieodpłatni stażyści; wszelkie osoby pracujące pod nadzorem i kierownictwem kontrahentów, podwykonawcy i dostawcy.
- Obowiązek utworzenia bezpiecznych kanałów zgłaszania naruszeń. Kanały te mają powstać zarówno w organizacjach (prywatnych lub publicznych) zatrudniających powyżej 50 pracowników, jak i w organach publicznych. Państwa członkowskie będą miały za zadanie objąć odpowiednią ochroną sygnalistów przed odwetem, poinformować obywateli i wyszkolić urzędników publicznych jak postępować w razie zgłoszenia naruszeń.
- Kanały raportowania mogą być obsługiwane wewnętrznie przez wyznaczoną osobę lub dział w tym celu utworzony lub dostarczone zewnętrznie przez stronę trzecią, pod warunkiem że zachowane są odpowiednie zabezpieczenia i spełniają określone wymogi.
- Po przeprowadzeniu odpowiedniej oceny ryzyka, biorąc pod uwagę charakter działalności podmiotów i wynikający z tego poziom ryzyka, państwa członkowskie mogą wymagać od osób prawnych posiadających osobowość prawną mniej niż 50 pracowników ustanowienia wewnętrznych kanałów raportowania i procedur.
- Obowiązek przechowywania dokumentacji dotyczącej raportów (np. zapis rozmowy telefonicznej).
- Obowiązek zachowania poufności.
- Zakaz działań odwetowych – dyrektywa wskazuje przykładowe działania odwetowe są to np. zawieszenie, zwolnienie lub inne równoważne środki, degradacja lub wstrzymanie awansu, przeniesienie obowiązków, zmiana lokalizacji miejsca pracy, obniżka płac, zmiana godzin pracy.
- Państwa członkowskie będą miały obowiązek ustalenia skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających sankcji w stosunku do osób świadomie składających fałszywe raporty lub ujawniających nieprawdziwe informacje publicznie.
- Sankcje będą ustalane bezpośrednio przez Państwa Członkowskie wobec osób fizycznych lub prawnych, które uniemożliwiają lub utrudniają raportowanie, podejmują działania odwetowe wobec osób zgłaszających, postępują dokuczliwie wobec zgłaszających.